Aan de zuidkant van Maastricht ligt de Sint-Pietersberg. Dit is een heuvel tussen de rivieren Maas en Jeker, maar we noemen het een berg. De Sint-Pietersberg is de uitloper van een kalksteenplateau dat tot ver in België doorloopt. De kalksteen (mergel) zorgt voor een bijzondere ondergrond.
-
De Sint-Pietersberg is grotendeels een natuurgebied, met een enorme kalksteengroeve aan de zuidzijde. Het gebied bestaat uit kalkgrasland met een bijzondere flora. De natuur wordt zeer gericht beheerd. Zo vindt er geen bemesting plaats en zorgen schapen voor de begrazing. Daardoor is hier een uniek natuurgebied ontstaan. En dat op loopafstand van het centrum van Maastricht!
Aan de westzijde van de Sint-Pietersberg ligt op de helling een deel van het dorp Sint-Pieter. Ook ligt hier het klooster van de Franciscanen Observanten, beter bekend als Slavante.
Natuurgebied Sint-Pietersberg
Weetje
De Sint-Pietersberg is een uitdaging voor sporters. Er gaan geregeld wielerwedstrijden over de steile helling aan de westzijde. Ook het parcours van de Observantenloop gaat over de berg.
-
Op het zuidelijk deel van de Sint-Pietersberg ligt de walvormige versterking Caestert. Het is niet precies bekend uit welk jaar die dateert. De jaarringen van eikenhouten funderingspalen geven in ieder geval een datering aan van 31 vóór Christus. Daardoor is het mogelijk dat deze versterking van de Eburonen was, de oorspronkelijke bewoners van dit gebied.
In die tijd liep over de berg een van de routes van Maastricht naar Luik. Ten zuiden van de stad ging de weg de berg op, eenmaal op het plateau bleef het relatief vlak. Alleen het meest noordelijke deel van die weg is nog aanwezig.
-
In de Middeleeuwen ontstond aan de westzijde van de Sint-Pietersberg kasteel Lichtenberg. Dit was eerst van Maastrichtse families, later van de families Eynatten en Schaesberg. Tijdens een van de belegeringen van de stad is het kasteel verwoest. Het is echter onduidelijk in welk jaar dit gebeurde. In de Franse tijd werd het in beslag genomen en verkocht. Eind negentiende eeuw hadden de eigenaar en de pachter van de kasteelhoeve een conflict. Dat leidde ertoe dat de pachter vertrok en een nieuwe hoeve stichtte: hoeve Zonneberg.
foto van de resten van Kasteel Lichtenberg -
Bij de belegering van Maastricht in 1673 werd de stad vanaf de Sint-Pietersberg beschoten. Daarom besloot militair-ingenieur Daniël Wolff van Dopff in 1701 om een fort te bouwen op de meest noordelijke punt: fort Sint-Pieter. Tot de opheffing van de vesting in 1867 bleef het in gebruik. Daarna kreeg het een toeristische bestemming.
-
In 1926 kreeg de Eerste Nederlandsche Cementindustrie (ENCI) toestemming om een deel van de Sint-Pietersberg af te graven. De vergunningen werden herhaaldelijk vernieuwd. Daardoor is een flink deel van de zuidelijke helft van de berg afgegraven. De deklagen die ENCI verwijderde om de mergel te bereiken, werden opgestapeld. Zo ontstond kunstmatig de Observant, het hoogste punt van de berg. De winning van mergel is in 2018 gestopt en in 2019 nam ENCI de oven uit productie. In 2020 sluit ook de cementfabriek in de groeve. Het hele gebied wordt geherstructureerd.
luchtfoto van de ENCI Groeve
Auteur: Centre Céramique