Rondeel de Vief Köp en Het Verraad van 1638

De eerste stadsmuur van Maastricht werd in 1229 aangelegd. Het was de verbeterde opvolger van een aarden wal uit 1180. Een eeuw later werd daaromheen de tweede stadsmuur gebouwd. Rondeel de Drie Duiven maakte daar deel van uit. Het was stevige ronde toren, vanwaar je het gebied ten zuiden van de stad goed kon overzien en bewaken.

Tachtigjarige Oorlog en andere onrust

Tussen 1568-1648 woedde de Tachtigjarige Oorlog. Dit was een Noord-Nederlandse opstand tegen het gezag van de Spaanse koning. De daadwerkelijke opstand duurde tot 1581. Toen scheidden de Noordelijke Nederlanden zich met een onafhankelijkheidsverklaring af van de rest van het Rijk. Maastricht behoorde vanaf die tijd tot de Spaanse Nederlanden.

In het nabije Visé waren in 1638 Spaanse troepen gelegerd. Die probeerden om Maastricht weer in de handen van de Spanjaarden te laten vallen. Maar dat konden ze niet alleen. Ze hadden hulp nodig vanuit de stad. Twee Maastrichtenaren wilde daarmee helpen: brouwer Jan Lansmans en Claude de la Court.

De La Court beschikte ineens over grote sommen geld, die hij kwistig rondstrooide. Dat was opvallend en daarom liet stadscommandant Joachim van Goltsteyn de heren oppakken. Zij lapten vervolgens enkele priesters erbij. Al hadden sommigen nauwelijks of zelfs niets te maken met dit verraad. Enkele priesters en paters werden ernstig gemarteld om een bekentenis af te dwingen.

Negen mensen werden ter dood veroordeeld door vierendeling of onthoofding. De hoofden van pater Vinck, broeder Nottijn, brouwer Lansmans, deserteur De La Court en metselaar Caters werden op een staak gespietst en getoond op rondeel de Drie Duiven. Zo gingen de militaire machthebbers in Maastricht om met 'stadsverraders' en iedereen moest het weten. Dat ook twee rooms-katholieke geestelijken op deze manier te kijk werden gezet, deerde de machthebbers niet. Sinds die executie noemen de Maastrichtenaren dit rondeel de Vief Köp (ofwel: de Vijf Hoofden).

De stadscommandant, die gezag had in de stad en een hoofdrol speelde in Het Verraad van 1638, was Staats, protestants. Net als alle leden van de krijgsraad, die de verdachten veroordeelden. De gruwelijke afhandeling van dit verraad was dan ook niet zozeer een rechterlijke kwestie. Het was vooral een uiting van haat van het militaire gezag tegen de katholieke kloosterlingen. Of er daadwerkelijk sprake was van verraad, stond niet eens vast. Nergens lag vast dat Maastricht tot de Republiek der Verenigde Nederlanden behoorde. Maar vanuit Staats perspectief was de samenwerking met de Spanjaarden natuurlijk hoogverraad.

De stadsmuurtoren achter de Vief Köp is vernoemd naar Pater Vinck. Hij zou daar zijn opgesloten, al is dat een fabel. De opsluiting en marteling van de geestelijken vond plaats in de kelders van het toenmalige stadhuis: huis In de Lantscroon in de Grote Staat.

In 2018 werd rondeel de Vief Köp gerestaureerd. Bovenop werd een affuit (een rijdend onderstel) geplaatst met een gietijzeren kanon erop. Restaurator Schakel en Schram deed de stad een passend kunstwerk cadeau: een houten staketsel met vijf puntige staken, gemaakt volgens een tekening van het origineel. Dit kunstwerk verwijst naar de gruwelijkheden van 1638 en de vijf hoofden die hierop werden tentoongesteld. Een informatiepaneel vertelt over de omstandigheden rondom Het Verraad.

In maart 2019 stortte de stadsmuur, direct naast het rondeel, in over een lengte van bijna 20 meter. Dit deel kwam in de vijver terecht.