De Momus is een van de vele uitgaansgelegenheden aan het Vrijthof. De Luikse architect Rémont bouwde het pand in 1883 in opdracht van de Momus, een vereniging die aan carnaval, liefdadigheid en cultuur deed.
-
De Sociëteit Momus werd in 1840 opgericht als carnavalsvereniging. Ze werd genoemd naar de Griekse God van de zotheid: Momus. De vereniging vond eerst onderdak in De Roode Haan in Sint-Pieter. In 1846 verhuisde ze naar het pand van de heer Daenen aan het Vrijthof, de huidige locatie. Op deze plek toen nog een ander pand. Regout installeerde er in 1848 gasverlichting. Heel revolutionair in die tijd!
Dertig jaar later kocht de Momus het pand én het pand ernaast. In 1883 werden die gesloopt en begon de nieuwbouw, onder leiding van de Luikse architect Rémont. Het gekkengetal elf werd een leidend motief in het ontwerp. Zo is de afmeting van de benedenzaal elf bij elf meter. Het balkon, bestemd voor de Raad van Elf, telt twee maal elf zuiltjes. Een borstbeeld van de God Momus met een narrenkap vormt de gevelbekroning.
De Momus anno 1895, met een erepoort ter ere van het bezoek van koningin Wilhelmina
-
Momus was aanvankelijk een vereniging van middenstanders. Pas later zou de elite toetreden. De doelstelling van de vereniging was breed: ze zette zich in voor carnaval, liefdadigheid en cultuur.
Vanaf 1841 organiseerde de vereniging het carnaval in Maastricht. Om invulling te geven aan chariteit werd in 1846 de Momus Soepkokerij opgericht. De stadsbevolking verpauperde namelijk in die tijd. Deze kokerij, gevestigd aan de Heilige Geeststraat, werd een succes. In 1919 werd deze taak overgenomen door de Centrale Keuken.
Het Maastrichts dialect stond hoog in aanzien. Er werd gesproken én geschreven in het dialect. Er waren toneel- en muziekuitvoeringen. Daarnaast organiseerde de vereniging optochten met historische thema’s. In 1841 vond de eerste optocht plaats. Daarmee werd de intocht van keizer Karel V in 1520 herdacht. Van 1870 tot 1900 werden die optochten jaarlijks georganiseerd.
Momus had tijdens WOI een soepkokerij voor Belgische oorlogsvluchtelingen -
De vereniging was in het midden van de negentiende eeuw vrij liberaal, soms zelfs antikatholiek. De liberale burgemeester Pyls en de rooms-katholieke industrieel Regout waren rivalen. Dat leidde ertoe dat de rooms-katholieke leden van Momus rond 1870 slapend lid werden. Zij werden niet meer actief betrokken bij het verenigingsleven.
In 1925 zamelde Momus geld in voor de slachtoffers van een windhoos in Borculo -
In 1938 raakte de Momus in financiële problemen. Het pand aan het Vrijthof werd daarom verkocht aan brouwerij De Leeuw uit Valkenburg. De vereniging verdween feitelijk in de Tweede Wereldoorlog. Pogingen voor heroprichting strandden in 1944 en 1959. De Tempeleers namen de organisatie van carnaval over.
Na de verkoop van het pand werd er een café-restaurant in gevestigd.
Weetje
Momus was de eerste carnavalsvereniging van Nederland. Vanwege haar opheffing in 1939 is ze niet de oudste vereniging. Dat is het Venlose Jocus.
Auteur: Centre Céramique