Minderbroedersklooster: het eerste Franciscanenklooster

Het eerste Franciscanenklooster van Maastricht werd gebouwd rond 1300. Het is ook bekend als het Minderbroedersklooster. Het pand heeft veel verschillende functies gehad. Tegenwoordig is hier het Regionaal Historisch Centrum Limburg gevestigd.

  • In de dertiende eeuw speelde religie een grote rol. In Maastricht leefden in die tijd franciscanen (ook wel: minderbroeders). Het waren volgelingen van Franciscus van Assisi. Leden van deze kloosterorde betrokken enkele woningen aan de Sint-Pieterstraat.

    In 1234 gaf de bisschop van Luik hen toestemming om een eigen klooster te bouwen. Zij kregen een stuk grond langs de stadsmuur, tussen de Sint Pieterstraat en Sint Bernardusstraat. Daar bouwden ze een kerk in Maasgotische stijl, opgetrokken uit mergelsteen. Binnen ondersteunen tien zuilen van Naamse steen het imposante gewelf. De Sint-Franciscusbasiliek van Assisi in Italië diende als voorbeeld. De bouw van de kerk startte kort vóór 1300 en zou bijna een eeuw duren. Later werd het gebouw meermaals gerestaureerd: tussen 1877-1885, 1939-1941 en 1986-1996.

Weetje

Op de plek van de Franciscanenkerk (ofwel: Oude Minderbroederskerk) stond waarschijnlijk eerder ook al een kerk. Enkele grafzerken dateren namelijk uit de periode vóórdat de kerk werd gebouwd. Ook de plint van kolenzandsteen is typerend voor een eerdere bouwperiode.

  • Eind vijftiende eeuw was de kerk een bouwval geworden. Het gebouwd werd hersteld én er werden enkele kloostergebouwen bijgebouwd. Hier woonden de franciscanen totdat zij tijdens de Reformatie in 1578 uit de stad werden verdreven. De broeders keerden echter vrij snel terug. Tot 1639, aan het eind van de Tachtigjarige Oorlog.  Toen was namelijk de franciscaner pater Vinck betrokken bij het Verraad van Maastricht. Dit Verraad was een poging om  de stad terug in Spaanse handen te laten vallen. Daarop werden ze  opnieuw de stad uit gestuurd.

    Toen de franciscanen in 1673 terugkeerden kregen ze hun klooster echter niet meer terug. Rond 1700 bouwden ze daarom een nieuw klooster op de Minderbroedersberg. Daar werden ze honderd jaar later ook weer uitgezet. In de negentiende eeuw bouwden ze een derde klooster dat later is afgebroken.

  • Het eerste klooster in de stad kreeg een nieuwe bestemming. Het werd eerst een protestants weeshuis, later een arsenaal, militair hospitaal en kazerne. In 1881 vestigde zich hier, na een restauratie, het Rijksarchief Limburg.

    Tegenwoordig worden de vleugels van het klooster gevormd door enkele panden die later zijn gebouwd. Die zijn, net als het oude klooster, gegroepeerd rond twee binnenhoven. De gebouwen rond het eerste binnenhof dateren uit de achttiende eeuw. Rond het tweede binnenhof bevinden zich restanten van het klooster, een commandantwoning uit de zeventiende eeuw en enkele moderne gebouwen.

  • De Maastrichtse franciscanen kenden roerige tijden. In de veertiende eeuw hadden zij een geschil met andere parochies over hun inkomsten. Als bedelorde waren zij afhankelijk van giften en moesten zij een kwart van hun inkomsten afstaan aan parochiegeestelijken. Niet lang daarna ontstond er een conflict met de parochie van Sint Jan over de bevoegdheden van de franciscanen.