Hoofdwacht

In 1567 kreeg de vesting Maastricht een permanent garnizoen. Toen kwam er ook een centraal punt waar de dagelijkse gang van zaken werd gecoördineerd. De Hoofdwacht was het belangrijkste militaire wachtgebouw. Hier werden de sleutels van de stadspoorten bewaard. En van hier werden de andere wachten aangestuurd, waaronder die aan de Graanmarkt en de wacht tegenover het oude Gouvernement. In de Hoofdwacht waren ook wacht- en recreatieruimtes voor soldaten en officieren. Zo was er een eigen bibliotheek ondergebracht.

De Hoofdwacht was eerst gevestigd in het Dinghuis. Maar al snel weken de militairen uit naar het Vrijthof, waar een gebouw verrees met ruimtes voor soldaten, voor de officierswacht en arrestanten.

In 1733 werd besloten de Hoofdwacht te vervangen. Het duurde lang voordat de bouw startte, omdat de grond eerst van het Sint-Servaaskapittel moest worden verworven. In 1738 werd het gebouw in gebruik genomen, maar het toonde al snel gebreken: rookoverlast van de kachels, slechte latrines en verzakkingen. In 1773 werd besloten om het gebouw weer te vervangen.

Bij de bouw van het nieuwe pand in 1774 werden oudere elementen gebruikt. Het pand ligt parallel aan de gevels van de westzijde van het Vrijthof, maar steekt een flink stuk naar voren. Het is een L-vormig gebouw. De voorgevel kent zeven geledingen: op de begane grond als galerij, op de eerste verdieping als ramen.

Op de begane grond lagen een officierswacht, een veel grotere soldatenwacht en een cel. Op de eerste verdieping lagen een bibliotheek voor de officieren (later: de commandantskamer) en de zaal voor de krijgsraad.

Na de opheffing van de vesting in 1867 behield de Hoofdwacht een militaire functie. De garnizoenscommandant bleef er tot 1917, toen hij naar de Tapijnkazerne verhuisde. De commandant van de politietroepen hield er vanaf toen kantoor. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hier het gewestelijk kantoor van NSB-organisatie Nationale Jeugdstorm gevestigd. Na de oorlog werd het een keuringslokaal voor oorlogsvrijwilligers. Rond  1960 werd het gebouw gerestaureerd, waarna het lange tijd onderdak bood aan de garnizoenscommandant van het Territoriaal Commando Limburg. Sinds dit commando in 1995  is opgeheven wordt de Hoofdwacht gebruikt voor tijdelijke tentoonstellingen en andere activiteiten.