Heerderweg: de straatweg richting Aken

De Heerderweg is een rustige straat in de wijk Wyckerpoort. Vanaf 1823 was dit het begintracé van de nieuwe verharde straatweg naar Aken. Die weg werd aangelegd om de dorpen en steden beter bereikbaar te maken.

  • Een goede infrastructuur en goede bereikbaarheid van dorpen en steden was eeuwen geleden al belangrijk. In het begin van de Franse tijd werden daarom plannen ontwikkeld om de wegen van en naar Maastricht te verbeteren. Omdat er niet voldoende geld was en andere zaken voorrang kregen, werden deze plannen echter nooit uitgevoerd. Met als enige uitzondering de straatweg van Sint-Truiden via Tongeren naar Maastricht. Die was in 1813 gereed.

    Een paar jaar later was Koning Willem I aan de macht, na de start van het nieuwe Koninkrijk der Verenigde Nederlanden. Hij zette het Rijksstratenplan 1815 in werking. Dat borduurde voort op de Franse militaire en verkeerswegen. Het plan was erop gericht de steden in Nederland, én de buurlanden, efficiënt met elkaar te verbinden. Dat bevorderde de handel en nijverheid. De wegen moesten stabiel zijn en van goede kwaliteit. Daarom werden ze bestraat.

    Volgens dat Rijksstratenplan werd op 3 augustus 1823 bepaald dat er een nieuwe straatweg moest komen tussen Maastricht en Aken. Deze moest voldoen aan de voorschriften van de 'Groote wegen van de 1e klasse'. In datzelfde jaar startte de aanleg. Op 9 mei 1826 volgde de eerstesteenlegging van de bestrating. Twee jaar later was de weg gereed.

  • De nieuwe straatweg startte direct buiten de laatste versterking van Maastricht en liep van dorp naar dorp richting Aken. De bouwers vermeden te steile hellingen en niveauverschillen, en ze maakten gebruik van holle opgangen. Dat is nog goed te zien bij de Keerderberg en de afdaling naar Gulpen. Waar nodig werd de weg verhoogd aangelegd, als een dijklichaam met doorlaatbruggen. Dat gebeurde onder meer buiten de Duitse Poort. Daar volgde de straat haar weg dwars door het overloopgebied van de Maas en door het Heerder- en Scharnerbroek.

    De weg liep zoveel mogelijk kaarsrecht. Soms liep die buiten bestaande dorpskern om, en soms dwars erdoorheen. Dit is nog steeds te zien in Heer, Cadier en Keer, Margraten, Gulpen, Wahlwiller, Nijswiller en Vaals. In de loop van de negentiende eeuw zijn veel dorpen naar de weg toegegroeid. Nieuwe huizen werden langs deze doorgaande verkeersweg gebouwd.

    Het Koninkrijk der Nederlanden betaalde het grootste deel van de aanleg. Om die investeringen deels terug te verdienen was de Akersteenweg van 1828 tot ver in de negentiende eeuw een tolweg. Op verschillende punten stond een barrière waar weggebruikers moesten betalen. Op het kruispunt in Heer, in Cadier en Keer, bij klooster Blankenberg en bij De Hut lagen tolhuizen.

  • De nieuwe weg was 29,5 kilometer lang en 13 meter breed. Het middenstuk van 5 meter was bestraat met keien. Dit deel was bestemd voor karren en later auto's. Het grindgedeelte ernaast was voor voetgangers, fietsen en hondenkarren. Aan elke kant van de weg werden, op 6 meter uit het midden, bomen geplant. Het waren voornamelijk eiken en beuken, later zijn andere boomsoorten toegepast. Achter die bomen werden sloten gegraven.

    Sinds de aanleg werd de straatweg voortdurend aangepast aan de modernere tijden. Het verkeer nam immers toe en in de nabijheid van de weg veranderde de omgeving. Zo werd in 1861 de spoorlijn Maastricht-Luik aangelegd. Daarom is het begin van de Heerderweg verlegd naar de spoorwegovergang bij de Duitse Poort en de Koepelkerk. Andere aanpassingen waren verbreding, asfaltering, bomenkap, huizenbouw en fietspaden.

    Stoomtram naar Vaals 
    Tussen 1928 en 1939 liep vanaf het station in Maastricht een stoomtram naar Vaals. Deze liep ongeveer parallel aan het tracé van de straatweg. Sporen van deze tramlijn zijn nog in het landschap te zien.

    In 1975 werd de doorgaande Heerderweg afgesloten voor de aanleg van de A2 en het Europaplein. Voorbij die afsluiting vervolgde de weg de route richting Vaals en Aken. Deze afsluiting is er nu niet meer, omdat de A2 via de Koning Willem-Alexandertunnel onder de stad doorloopt. De Heerderweg loopt nu dwars over de Groene Loper door in de richting van Aken.

Weetje

De nieuwe straatweg kreeg 'onderweg' richting Aken meerdere namen: Heerderweg, Akersteenweg, Steijweeg, Akender Steenweg, Steenweg op Aken, Rijksweg, Sjtieëwieëg en Maastrichterlaan.

 

  • Na het einde van de vestingstatus van Maastricht (1867) startte de bouw van huizen langs de straatweg. De Heerderweg liep door het overstromingsgebied van de Maas. Dat zorgde voor een natuurlijke scheiding in de bebouwing tussen Heer en Wyck. Hier waren aanvankelijk houten, later betonnen, doorlaatbruggen gebouwd. Pas ver in de twintigste eeuw werd dat gebied met huizen volgebouwd.

    Aan beide kanten van de straat werden die huizen verhoogd aangelegd. De voorkant sloot daardoor aan op het niveau van de straat. De achterkant van de huizen stonden op het oorspronkelijk maaiveld, terwijl de voorkanten een verdieping hoger lagen. Op diverse plekken langs de Heerderweg is dit nog duidelijk te zien: aan het begin van de weg aan beide kanten en verderop aan de kant van stadsdeel Heer.

Auteur: Piet Wetzels