Generaalshuis

Het Vrijthof is al eeuwen de meest prominente plek van Maastricht. Hier liep in de Romeinse tijd de Via Belgica: de beroemde weg van Keulen naar Boulogne-sur-Mer. Op de plek van het Generaalshuis hebben in de loop der eeuwen verschillende gebouwen gestaan. Rond 1230 kwam de locatie in handen van de Witte Vrouwen en verrees er een klooster. De kloosterorde zorgde hier voor de opvang van ‘gevallen vrouwen’.

In 1795 werd het klooster opgeheven door de Franse revolutionairen. De kloosters in de stad werden staatseigendom en verkocht. Daarna werden ze veelal gesloopt of veranderd. Zo ook het Wittevrouwenklooster met de kapel aan het Vrijthof. Het Christusbeeld uit de kapel kwam daarna terecht in de Sint Martinuskerk. We kennen het nu als de Zwarte Christus van Wyck. Het schilderij achter het hoofdaltaar verhuisde naar de Sint Servaas basiliek. Het Wittevrouwenklooster en de kapel werden vervolgens gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw.

De handelaar Petrus de Ceuleneer kocht in 1803 het Wittevrouwenklooster met de kapel. Hij liet ze slopen en bouwde er een 'stadspaleis'. Dat werd ingericht als een dubbelwoning, waarvan er een werd verhuurd. Hier woonde een tijd lang de zoon van de gouverneur van Limburg, Charles de Brouckère jr. In 1825 kocht generaal Bernard Dibbets, opperbevelhebber van de vesting Maastricht, het gebouw. Aan hem dankt het pand zijn naam: het Generaalshuis. Vele jaren woonden hier verschillende vestingcommandanten.

In 1914 werd het pand verkocht aan de gemeente. Die vestigde er verschillende diensten: het kantoor van de gemeenteontvanger, politiebureau, archief en bibliotheek, en het stedelijk museum. In 1977 vertrokken archief en bibliotheek naar de Grote Looiersstraat, en een jaar later verhuisde de politie naar de Kompen. Daarna bood het Generaalshuis enkele jaren onderdak aan de Muziekschool.

Vanaf 1986 begon de restauratie van het Generaalshuis. De restanten van het klooster achter het pand werden gesloopt. Die maakten plaatsen voor het Theater aan het Vrijthof dat in 1992 opende. Het Generaalshuis dient nu als entree, foyer en kantoor van het theater.

Toen Petrus de Ceuleneer het pand liet bouwen, nam hij daarvoor architect François Hermans in de arm. Die ontwierp een neoclassicistisch gebouw van 'negen vensters breed' en met twee poorten ernaast. Boven de middelste drie vensters bevindt zich een fronton, met verbeeldingen uit de landbouw en handel. Het dak heeft verschillende dakkapellen.

Het plafond van de hal is gedecoreerd met een stucwerkmedaillon met daarin de Napoleontische adelaar. De verschillende schouwen in Empirestijl zijn versierd met stucwerk in de vorm van trofeeën, wapens en bloemmotieven. De Luikse schilder Charles Soubre maakte in 1860 acht wandschilderingen in de salon op de eerste verdieping. Daarin verwerkte hij de vier jaargetijden, de vier elementen, en symbolische voorstellingen van architectuur, beeldhouwkunst, schilderkunst, poëzie en muziek.