Stokstraatkwartier: Romeinse vicus

In de eerste eeuwen van onze jaartelling ontstond op de plek van het huidige Maastricht een kleine nederzetting. Ook bekend als een Romeinse vicus. Deze lag aan weerszijden van de Romeinse brug. Groot was Maastricht in die tijd niet. Wel had de vicus een badhuis en een heiligdom dat gewijd was aan Jupiter.

  • De kleine nederzetting werd gesticht aan de Maas en bij de monding van de Jeker. Dat was een gunstige plek. De Romeinse wegenbouwers vonden het belangrijk om hier ook een brug te bouwen. Die vormde de belangrijkste vaste oeververbinding op de Via Belgica die door dit gebied liep. De brug zou later zelfs de benaming voor de stad worden: Traiectum ad Mosam.

  • Maastricht is in de Romeinse tijd klein gebleven. De plaats was veel minder belangrijk dan Tongeren, 19 kilometer verderop. Maastricht was eigenlijk niet meer dan de haven van Tongeren. In Maastricht kwamen via de Maas zware grondstoffen aan, zoals steen, zand en ander bouwmateriaal. Via de Jeker werden die naar Tongeren doorgevoerd. Ook kwetsbare goederen, zoals aardewerk en glaswerk, konden zo gemakkelijker hun bestemming bereiken.

    Tongeren was in de Romeinse tijd de hoofdstad van de Civitas Tungrorum. Dit was een municipium: een stad die bij het Romeinse Rijk was ingelijfd. De burgers hiervan bezaten het (beperkte) Romeinse burgerrecht.

  • De vicus was weliswaar klein. Toch stonden hier enkele belangrijke gebouwencomplexen. In 1840 werd een klein gedeelte van een Romeins badgebouw opgegraven. Tussen 1960 en 1970 werd tijdens de renovatie van het Stokstraatkwartier het centrale deel van dit thermencomplex verder blootgelegd. In eerste instantie lagen een kleedruimte, lauwwaterbad en warmwaterbad achter elkaar. Het badgebouw is niet volledig opgegraven. Daardoor blijft onduidelijk waar een koudwaterbad, waterbassin en zweetbad hebben gelegen.

  • In 1983 werd bij opgravingen onder het huidige Hotel Derlon een indrukwekkende pijler aangetroffen. Deze bestond uit vier of vijf lagen stenen met goden erop. Bovenop stond een beeld van de Romeinse oppergod Jupiter. De pijler werd gevonden in een ommuurde ruimte. In de kelder van Hotel Derlon is deze bewaard, samen met andere overblijfselen van Romeins Maastricht. Deze kelder is in overleg met het hotelpersoneel te bezichtigen.

    Reconstructie Jupiterzuil
    Jupiterzuil reconstructie
  • In Maastricht zijn ook restanten van de Via Belgica ontdekt. In de wijken Daalhof en Belfort werd een grindpakket geïdentificeerd als Romeinse baan. Deze was zo’n zeven meter breed, geflankeerd door twee greppels. In Daalhof is aan de Aureliushof, ter hoogte van de Basileahof, een gedenkteken geplaatst dat naar de Via Belgica verwijst.

    Archeologen hebben de Via Belgica richting het stadscentrum proberen te volgen. Deze liep via de Brusselsestraat en de noordzijde van het Vrijthof naar de Grote Staat. Vervolgens liep er een knik in zuidelijke richting via de Havenstraat naar het huidige Hotel Derlon. Daar maakte de weg opnieuw een knik en liep hij via de huidige Plankstraat naar de brug.

    De enige plaats waar nog restanten van de Via Belgica te zien zijn, is de kelder onder Hotel Derlon. Hier ligt een grindpakket dat onderdeel uitmaakte van deze belangrijke heirbaan. In de kelder is ook een Romeinse waterput te vinden die aan de Via Belgica heeft gelegen.

    Monument in de wijk Daalhof Maastricht
    Monument in Daalhof Maastricht

Weetje

Van de kleine nederzetting Maastricht is geen Romeinse naam bekend. De naam Traiectum ad Mosam werd pas veel later gebruikt.

  • In het Stokstraatkwartier werden tussen 1960 en 1970 meer funderingsresten opgegraven. Dit zijn vooral incomplete, onsamenhangende stukken. Daardoor kunnen we weinig zeggen over de functie ervan. Het meest tot de verbeelding spreekt de kelder onder een pand aan de Stokstraat. Deze ruimte is het best bewaard gebleven stukje bouwkunst uit de Romeinse periode. De ruimte is echter niet toegankelijk voor publiek.

CAPTCHA
Deze vraag is om te controleren dat u een mens bent, om geautomatiseerde invoer (spam) te voorkomen.